Mali VELIKI pojmovnik urbanističkog planiranja
/ istraživanja
Prostorni i urbanistički planovi
Prostorni planovi
Prostorni planovi su strateški razvojni dokumenti.
Njima se utvrđuju strateški ciljevi i prioriteti prostornog razvoja zemlje – usmerava se ukupni društveni i ekonomski razvoj i čuvaju prirodni resursi i kulturno nasleđe. Osnovni prostorni plan je Prostorni plan Republike Srbije. Odluku o izradi ovog plana, kao i sam plan, usvaja najviše predstavničko telo – Narodna skupština.
Prostorni plan Republike Srbije pokriva teritoriju čitave zemlje. Prate ga prostorni planovi užeg obuhvata, koji obuhvataju manje teritorijalne jedinice.To su prostorni planovi:
- Autonomne pokrajine Vojvodine,
- različitih regiona širom Srbije, uključujući i administrativnog područja grada Beograda Gradova i opština tj. jedinica lokalne samouprave,
- područja posebne namene koja teritorijalno pripadaju različitim prostornim jedinicama a zahtevaju posebno uređenje:
- područja sa prirodnim, kulturno-istorijskim ili ambijentalnim vrednostima,
- sa mogućnošću eksploatacije mineralnih sirovina,
- korišćenja turističkih potencijala ili hidropotencijala,
- za realizaciju projekata za koje Vlada utvrdi da su projekti od posebnog značaja
- za izgradnju objekata čije je izdavanje dozvola u nadležnosti države ili autonomne pokrajine (a ne jedinice lokalne samouprave).
- Prostorni planovi koji definišu strateška opredeljenja od interesa za državu su u nadležnosti resornog ministarstva i donose se na nivou Vlade:
- Prostorni plan Republike Srbije, regionalni prostorni plan, prostorni plan područja posebne namene,
- Prostorni plan Republike Srbije, regionalni prostorni plan, prostorni plan područja posebne namene,
- Prostorni plan opštine (i svi urbanistički planovi) koji se rade za naseljena mesta su lokalnog karaktera, i u nadležnosti grada ili opštine – jedinice lokalne samouprave:
- Prostorni plan opštine (generalni urbanistički plan, plan generalne regulacije, plan detaljne regulacije).
Prostorni planovi područja posebne namene – PPPPN
Prostorni plan područja posebne namene (PPPPN) predstavlja „izuzetak“ u podeli prostornih planova.
Svi prostorni planovi su vezani za administrativnu podelu zemlje, tj. za teritorijalne jedinice (prostorni plan određene pokrajine, regiona ili opštine). Za razliku od njih, PPPPN se odnosi na geografsko područje i na područja sa jednom dominantnom namenom:
- PPPPN može zahvatiti teritorije različitih opština i regiona,
PPPPN „Fruška gora“ obuhvata nacionalni park koji se prostire na teritorijama različitih opština. To podrazumeva da je PPPPN nacionalnog parka „Đerdap“ hijerarhijski iznad prostornih planova pojedinačnih opština (Golupca, Majdanpeka, Negotina i Kladova) – opštine moraju da usklade svoje planove s planom nacionalnog parka koji predstavlja zajedničko dobro za sve njih, a ne obrnuto.
- PPPPN može obuhvatiti deo naseljenog mesta (koje je već pokriveno urbanističkim planovima),
PPPPN područja priobalja reke Save za projekat „Beograd na vodi“ ili PPPPN za Nacionalni stadion u Beogradu. Tada posebno dolazi do značaja razlika u nivou donošenja PPPPN, kao prostornog plana, u odnosu na lokalne urbanističke planove. Dok su urbanistički planovi u lokalnoj nadležnosti, grada ili opštine, prostorni plan se nalazi u republičkoj nadležnosti – o njemu odlučuje direktno Vlada Republike Srbije.
Za razliku od drugih prostornih planova, PPPPN može biti sasvim detaljne razrade – sve do nivoa pojedinačne parcele. Svi prostorni planovi su po karakteru strateški, ali Zakon dozvoljava da PPPPN može biti i strateški i regulacioni – njime se određuju krupni, strateški pravci razvoja, ali se direktno mogu urediti i pojedinačne parcele – pravila izgradnje i parcelacije, regulisati i menjati vlasnički odnosi i izgradnja. Urbanistički regulacioni planovi su ti koji se „spuštaju na nivo parcele“, ali se PPPPN razlikuje i od njih.
I kada se „spušta na nivo parcele“ i ima ulogu regulacionog plana, PPPPN kao prostorni plan koji definiše starteška opredeljenja od interesa za državu se nalazi u republičkoj, a ne lokalnoj nadležnosti. Za razliku od urbanističkih planova, o kojima odlučuju gradovi ili opštine, o PPPPN direktno odlučuje Vlada Republike Srbije. Odnosno, PPPPN podrazumeva da odluke koje se spuštaju sve do nivoa pojedinačne parcele mogu da se donose na najvišem državnom nivou, što znatno otežava uključivanje lokalnog stanovništva.
Pošto se Plan područja posebne namene donosi za područja koja su zbog nečega posebna (nacionalni parkovi, vodoizvorišta, koridori, poseban nacionalni značaj…), izrada svih ovih planova koji su od značaja za čitavu zemlju bi trebalo da bude promišljena i predviđena krovnim prostornim planom, Prostornim planom Republike Srbije. Međutim, prema novijim izmenama Zakona, PPPPN se može raditi samo na osnovu odluke Vlade RS, bez da je prethodno sagledan kroz Prostorni plan Republike Srbije.