Mali VELIKI pojmovnik urbanističkog planiranja
/ istraživanja
Prostorni i urbanistički planovi
Urbanistički planovi
Urbanistički planovi se dele na:
- strateški generalni urbanistički plan, GUP
- na regulacione planove: plan generalne regulacije, PGR, i plan detaljne regulacije, PDR.
Generalni urbanistički plan - GUP
GUP – generalni urbanistički plan – je najvažniji strateški urbanistički plan. Donoi se za sva naselja koja imaju status grada – ukupno 28 gradova Srbije, i Beograd kao glavni grad.
Kao krovni, i jedini urbanistički plan koji je ujedno i strateški, GUP treba da:
- predstavi viziju razvoja grada za duži period – 20 ili više godina,
- postavi ostvarive ciljeve i pravce razvoja koji odgovaraju takvoj viziji,
- predvidi na koji način dolazimo do tih ciljeva.
Da bi GUP mogao da predstavi scenarije sveobuhvatnog i dugoročnog razvoja grada i plan kojim se oni ostvaruju, on mora da se osloni na druge strateške planove – prostorne planove (opština, posebne namene, RS) i brojne druge strategije i razvojne politike koje se odnose na prostor.
Zbog velikog broja sektora, oblasti i interesa koje GUP mora da obuhvati, on treba da bude i „krovni dogovor“ – različitih stručnjaka, nadležnih institucija, građana, privatnika, investitora i političara. Ukoliko takav dogovor ne postoji ili se ne poštuje, razvoj grada je podređen pojedinačnim interesima ili interesima u sprezi politike i ekonomije, i ne može se planski kontrolisati i usmeravati.
GUP pokriva teritoriju čitavog grada i usmerava njegov razvoj dugoročno, na period od najmanje 20 godina. Samim tim, GUP direktno određuje širok spektar prostornih tema koje sveobuhvatno utiču na kvalitet života u gradu.
Kao urbanistički plan, GUP istovremeno usklađuje:
- različite namene u prostoru: stanovanje, saobraćaj, infrastrukturu, privredu, javne službe, sport, zelenu infrastrukturu…
- zaštitu prirodnih i stvorenih vrednosti u prostoru: životne sredine, prirode, kulturnog nasleđa.
Da bi se GUP kao strateški plan sproveo, potrebna mu je pratnja regulacionog plana – urbanističkog plana koji reguliše građevinsko zemljište i predviđa kako se izdaju lokacijski uslovi, na osnovu kojih se pribavlja građevinska dozvola i sam plan operacionalizuje u prostoru.
Sprovođenje GUP-a vrši se pomoću plana generalne regulacije, PGR-a.
Regulacioni planovi - PGR i PDR
Plan generalne regulacije – PGR, i plan detaljne regulacije – PDR, su regulacioni, tj. operativni urbanistički planovi.
Regulacionim planovima se strateška rešenja prostornih planova i generalnog urbanističkog plana (GUP) „operacionalizuju“, da bi se primenila u konkretnom prostoru. Oni su veza između strateških smernica i dozvola za izgradnju.
Plan generalne regulacije, PGR, je najvažniji operativni plan.
PGR se obavezno donosi za celokupno građevinsko područje svih naseljenih mesta u Srbiji koja su sedišta jedinice lokalne samouprave. Pored toga, PGR može da se izrađuje i za mreže – saobraćajnog ili infrastrukturnog sistema, škola, vrtića, javnih garaža, zelenila i drugo.
Planovi detaljne regulacije – PDR – su regulacioni planovi manjeg obuhvata, ali istog operativnog karaktera kao PGR.
Rade se ukoliko je zbog kompleksnosti i složenosti prostora neophodno neki deo grada, naselja ili bloka detaljnije proučiti i planirati.
Zbog fokusa na detalj izdvojen iz šireg okruženja, PDR mora biti usklađen sa planom generalne regulacije naselja i drugim mrežnim planovima, kojima je sagledana šira prostorna celina, a koji su pak u skladu s generalnim urbanističkim planom i drugim prostornim tj. strateškim planovima.
Plan regulacije je usmeren na građevinsko zemljište i direktno određuje njegovu namenu i mogućnosti izgradnje. Ishod regulacionog plana su lokacijski uslovi koji se odnose na pojedinačne građevinske parcele i na osnovu kojih se pribavlja građevinska dozvola.
Pravila koja se propisuju za pojedinačne parcele kroz brojne regulacione planove (PGR, PDR), kumulativno određuju da li će se ostvariti ciljevi koji su kroz strateške planove (GUP, prostorni plan) postavljeni na nivou celog naselja i šire. Upravo zato je presudno da svi planovi budu usklađeni po vertikali i da se poštuju planovi šireg obuhvata („višeg reda“). Međutim, u domaćoj praksi se namena pojedinačnih zemljišta i pravila izgradnje proizvoljno propisuju i ad-hoc menjaju. Time se kroz pojedinačna delovanja kumulativno narušava ostvarivanje strateških ciljeva i negativno utiče na razvoj čitavih naselja, područja, grada i regija.
Sadržaj planova
Šta čini sadržaj regulacionih planova?
- Postojeće stanje,
- Podela zemljišta,
- Pravila uređenja i građenja,
- Urbanistički parametri, normativi i bilansi,
- Smernice za sprovođenje plana,
- Grafički prilozi plana,
- Dokumentaciona osnova plana.
Detaljno o sadržaju regulacionih planova, kako ih čitati i razumeti, saznajte preuzimanjem publikacije:
Mali VELIKI pojmovnik urbanističkog planiranja
Preuzmite publikaciju